A.F.Th. van der Heijden. Uitverkoren. Amsterdam: De Bezige Bij, 2014.

"De commerciële koers die literaire uitgeverijen zijn gaan varen," zegt A.F.Th. van der Heijden in een in dit boek opgenomen interview, "hangt natuurlijk ook samen met de luidkeels geuite eisen van het huidige lezerspubliek. De mensen zijn mondiger geworden. Ze roepen om 'direct aansprekend' leesvoer." Verderop in het boek wijst hij er herhaaldelijk op dat hij schrijft om lezers te hebben, ze iets beters wil geven dan 'literaire thrillers'.

Een cynicus zou zeggen dat Van der Heijden met dit boek aan die roep voldoet. Het omslag meldt dat we hier te maken hebben met een 'noodzakelijk zusterboek' bij Tonio ('de requiemroman die al zovelen wist te raken'), maar feitelijk bestaat het uit niet meer dan een fragment dat de grote zuster niet haalde, een zestal interviews – die de schrijver weliswaar schriftelijk aflegde – en de toespraak die Van der Heijden hield toen hij de P.C. Hooftprijs aanvaardde.

Zoiets mag toch niet een 'zusterboek' heten bij een van de grote Nederlandse romans van deze eeuw.

Toch is Uitverkoren wel een interessant boek voor wie geïnteresseerd is in het schrijversschap van Van der Heijden. Herhaaldelijk komt bijvoorbeeld de relatie met Harry Mulisch aan de orde, over wie Van der Heijden ook buitengewoon vriendelijke en warme dingen zegt. Nu stammen de interviews uit 2011 en was Mulisch dus net overleden – logisch dat die interviewers ernaar vragen.

Maar Van der Heijden is ook de beste vertegenwoordiger van een Nederlandse traditie waar Mulisch ook in stond: die van de magische betekeniszoekers, degenen die met hun werk proberen verbanden aan te brengen (of: op te sporen) in de werkelijkheid die de chaos bezweert. Het is wat hun werk aantrekkelijk maakt: de bewondering voor wat de magiër allemaal kan, het genieten van de zin die de wereld even krijgt.

De dood van een kind, het meest zinloze dat er kan geboren, is natuurlijk een enorme krachtproef. De magiër kan het kind niet tot leven brengen, het leven dreigt echt alle zin te verliezen. Het lijkt Van der Heijden te lukken, de teksten in dit boek zijn er een nieuw en bescheiden teken van. We hopen dat het hem lukt, dat hij niet alleen maar dit soort direct aansprekende 'zusterboeken' schrijft, maar inderdaad nog menige sterke roman.


Reacties

Populaire posts van deze blog

Paul Celan. Verzamelde gedichten. Amsterdam: Meulenhoff, 2003.

Walt Whitman. Leaves of Grass. Grasbladen. Amsterdam: Em. Querido, 2005 (1855).

Raoul de Jong. Jaguarman. Mijn vader, zijn vader en andere Surinaamse helden. Amsterdam: De Bezige Bij, 2020.