Hugo Claus. Het verdriet van België. Amsterdam: De Bezige Bij, 2012 (1983).

Misschien gaat ieder boek wel over taal, maar het ligt er niet altijd zo dik bovenop als in Het verdriet van België. Dat verdriet wordt natuurlijk ook al gevormd door taalproblemen die het land zolang het bestaat verscheurd hebben.

In deze roman laat Claus zien dat die problemen nog veel subtieler liggen dan alleen het verschil tussen Vlaams en Frans. Dat Vlaams bestaat uit allerlei schakeringen: van 'Schoon-Vlaams' via het dialect van de buren tot onbegrijpelijk West-Vlaams. De meeste personages in Het verdriet van België zijn heel gevoelig voor zelfs de subtielste van die verschillen; regelmatig maakt er iemand een opmerking over hoe iemand anders iets uitdrukt – dat gebeurt zelden op de juiste manier. En dan komt op zeker moment ook het Duits van de bezetter er nog in. Het verdriet van België is zo een boek over taalvariatie.

Tegelijkertijd is taal voor de hoofdpersoon Louis Seynaeve manier om greep te krijgen op de wereld en op het leven. Het boek begint al met een scene waarin hij met een paar vriendjes een geheime club heeft opgericht waarin ze elkaar 'Apostel' noemen en ook verder iedere snipper papier waarvan je maar zou kunnen vermoeden dat de nonnen er wantrouwend tegenover staan, magische kwaliteiten krijgt. Het eindigt met Louis' ontwikkeling tot schrijver.

Natuurlijk gaat Het verdriet van België ook nog over allerlei andere zaken, maar heel veel ervan kun je ook weer relateren aan taal. De bedompte bekrompen sfeer van het boek komt natuurlijk óók voort uit het feit dat mensen zitten opgesloten in hun eigen kleine gebied.

Ik houd normaliter niet zo van boeken met kinderen of adolescenten in de hoofdrol, ik heb dan het idee dat de schrijver teveel een kunstmatig sluier over de werkelijkheid legt, die hoofdpersoon die allerlei dingen nog niet ziet met onze volwassen blik. En aan teruggaan naar mijn eigen kinderlijke blik heb ik geen behoefte. Maar juist in Het verdriet van België werkt het allemaal wel, juist omdat het een boek is over taal en taalverschillen, en over een jongen die zich daarin een weg moet zien te vinden.

Het verdriet is dé grote roman over taalvariatie.

Reacties

Populaire posts van deze blog

Paul Celan. Verzamelde gedichten. Amsterdam: Meulenhoff, 2003.

Walt Whitman. Leaves of Grass. Grasbladen. Amsterdam: Em. Querido, 2005 (1855).

Raoul de Jong. Jaguarman. Mijn vader, zijn vader en andere Surinaamse helden. Amsterdam: De Bezige Bij, 2020.